Czym są wady postawy

Terminem wada postawy określamy wszelkiego typu zachwiania precyzyjnego i zrównoważonego układu jakim jest nasze ciało. Nawet niewielkie odchylenie od normy utrzymywane stale, pociąga za sobą zmiany w całym aparacie nerwowo – mięśniowo – powięziowym, wpływa również na funkcjonowanie narządów wewnętrznych, a nawet stan emocjonalny młodego oraz dorosłego człowieka.

W codziennym życiu wady postawy widoczne są w postaci:

• garbienia się
• asymetrycznego ustawienia
• trudności w utrzymaniu wyprostowanej sylwetki
• nieprawidłowości w wysklepieniu stóp czy ich ustawianiu w czasie chodu

Rodzaje wad postawy

Obecnie najczęściej występujące wady postawy to:

Skolioza

Plecy okrągłe (garbienie się), plecy płaskie, odstające asymetryczne łopatki

Hiperlordoza odcinka lędźwiowego (wystający brzuszek)

Hiperkifoza odcinka szyjnego (wysunięta głowa – text neck)

Kolana koślawe, szpotawe

Stopy płasko – koślawe, końsko – szpotawe, przywiedzeniowe, paluchy koślawe, palce młoteczkowate

Polecane artykuły w sieci:
1. Jak dbać o swój kręgosłup?

To zmiana ukształtowania kręgosłupa zachodząca w trzech płaszczyznach, składają się na nią wygięcie boczne w płaszczyźnie czołowej (najczęściej przybierające kształt litery S), spłycenie lub pogłębienie fizjologicznych krzywizn w płaszczyźnie strzałkowej oraz skręt w płaszczyźnie poprzecznej (dający obraz garbu żebrowego lub wału lędźwiowego). W rzeczywistej skoliozie widoczna jest wyraźna przednia i tylna asymetria pomiędzy lewą i prawą stroną tułowia.
Istnieje wiele sposobów opisywania skolioz. Określa się na przykład, czy wada jest funkcjonalna czy strukturalna, wrodzona czy nabyta, jaka jest jej przyczyna ( np. skolioza pochodzenia nerwowo-mięśniowego lub związana z zaburzeniami funkcji narządów wewnętrznych) oraz kiedy się pojawiła (niemowlęca, młodzieńcza). Istotne znaczenie ma również lokalizacja wygięcia pierwotnego oraz tworzących się do niego wyrównawczo wygięć wtórnych. Do opisu skoliozy używa się wartości kątowych Cobba, które określają wielkość wygięcia bocznego, wyznaczyć je można jedynie na radiogramie. Na podstawie kąta Cobba klasyfikuje się skoliozy pod względem zaawansowania wady i odpowiednio dobiera sposób leczenia. Bardzo pomocny w diagnostyce oraz w terapii jest pomiar wielkości skoliozy przy pomocy skoliometru. Jest to badanie przezskórne, szybkie i łatwe do wykonania w gabinecie a dające bardzo dobry obraz wielkości skoliozy na podstawie kąta rotacji kręgosłupa.

Skolioza jest poważnym zaburzeniem powodującym wiele zmian w ciele dziecka. U osób, u których rozwija się skrzywienie kręgosłupa, dochodzi do deformacji tułowia i zmiany wyglądu sylwetki. Powstaje garb żebrowy w obrębie klatki piersiowej, jedna łopatka zaczyna bardziej odstawać, a w wyższych piersiowych skrzywieniach ramiona ustawiają się skośnie, dochodzi także do spłycenia lub wręcz kifotyzacji lordozy lędźwiowej, asymetrii trójkątów talii. Duże skrzywienie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa może być przyczyną skośnego ustawienia miednicy.

Postępująca skolioza prowadzi do szybszego rozwoju zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, co skutkuje przewlekłym bólem pleców (kręgosłupa) nawet u bardzo młodych osób. Patologicznie duże skoliozy mogą być również przyczyną powikłań neurologicznych, zaburzeń oddechowych i krążeniowych.

Leczenie skoliozy zawsze powinno odbywać się pod nadzorem specjalistów, lekarza ortopedy oraz wykwalifikowanego fizjoterapeuty. Odpowiednio przeprowadzona rehabilitacja będąca połączeniem terapii mieśniowo-powięziowej oraz indywidualnie dobranych ćwiczeń, wykonywanych codziennie przez pacjenta w domu, jest jedyną skuteczną metodą leczenia skolioz. Jeśli istnieje już konieczność zastosowania leczenia gorsetowego lub przeprowadzenia zabiegu operacyjnego, aby uzyskać dobre efekty, również niezbędne jest włączenie fizjoterapii w proces terapeutyczny.

Plecy okrągłe

Jest to wada łącząca w sobie zaburzenia na wszystkich odcinkach kręgosłupa. Dochodzi wówczas do zmniejszenia lordozy szyjnej i lędźwiowej wraz z pogłębieniem kifozy piersiowej co daje obraz zgarbionej, pochylonej sylwetki z głową przesuniętą w przód.

Często przyczyna powstawania tej wady pojawia się już w wieku niemowlęcym i ma związek ze zbyt wczesnym pionizowaniem dzieci w różnego rodzaju bujaczkach, fotelikach do karmienia czy nosidełkach. Maluszek dopóki sam nie podźwignie się do pozycji pionowej nie powinien być w niej ustawiany, gdyż zaburza to naturalne mechanizmy kształtowania się i wzmacniania mięśni posturalnych, odpowiedzialnych za utrzymanie wyprostowanej sylwetki. Samodzielna pozycja siedząca takiego małego dziecka, jeszcze nie gotowego do pionizacji jest zgarbiona, niemalże leżąca na nóżkach a podpieranie w leżaczkach lub poduszkami jedynie utrwala przykurcze przednich grup mięśniowych oraz całkowicie pozbawia treningu taśmy tylne, odpowiedzialne za utrzymywanie wyprostowanego tułowia wbrew grawitacji. Wraz ze wzrostem dziecka, przykurcze zlokalizowane w obrębie mięśni szyi, klatki piersiowej, ramion, dolnych rejonów brzucha, ud oraz podudzi coraz bardziej pogłębiają wadę gdyż uniemożliwiają symetryczny wzrost przedniej i tylnej ściany ciała. Osłabione przez rozciągnięcie i nieprzyzwyczajone do swojej wrodzonej pracy, mięśnie grzbietu i pośladków nie są w stanie wygenerować siły przeciwdziałającej przykurczom antagonistów i włączyć się w mechanizm stabilizacji wyprostowanego tułowia. Korygowanie „na siłę” tylko poprzez powtarzanie wyprostu nie daje zadowalających efektów powodując szybkie zmęczenie osłabionych mięśni a niekiedy, w zaawansowanych zmianach, także ból pleców.

Odległymi konsekwencjami pleców okrągłych są takie problemy jak:
– bóle pleców,
– bóle i zawroty głowy, również promieniujące do okolicy czołowej przypominające bóle zatok,
– problemy w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych,
– ograniczenie ruchomości obręczy barkowej, co może powodować ból barków,
– bóle i kłucia w okolicy mostka i obszarów międzyżebrowych,
– problemy z koordynacją ruchową i czuciem własnego ciała, szczególnie uwidaczniające się podczas nauki nowych elementów ruchowych (np. na treningach),
– problemy logopedyczne oraz trudności w opanowaniu estetycznego pisania.</>

Skuteczne leczenie wady postawy w każdym wieku wiąże się przede wszystkim ze zmianą nieprawidłowych nawyków ruchowych, a przede wszystkim statycznych obciążeń, powiązane z regularnym wykonywaniem indywidualnie dobranych ćwiczeń korygujących. Nieodłącznym elementem terapii jest praca manualna polegająca na wyeliminowaniu nieprawidłowych napięć oraz włączeniu mięśni osłabionych rozciągnięciem do ich pracy w całym łańcuchu mięśniowym.

Hiperlordoza

Wada ta charakteryzuje się zwiększeniem fizjologicznego wygięcia kręgosłupa lędźwiowego (lordozy lędźwiowej). Dolna część pleców pogłębia się, dochodzi również do przedniego pochylenia miednicy oraz uwypuklenia brzucha.

Tkanki zlokalizowane po tylnej stronie odcinka lędźwiowego a także przedniej strony ud, ulegają skróceniu i skompresowaniu, co zaburza proces ich odżywiania oraz możliwość pracy w pełnym zakresie. Obszary wydłużone, czyli mięśnie brzucha, kulszowo-goleniowe oraz pośladkowe, utrzymywane w permanentnym rozciągnięciu, również nie funkcjonują prawidłowo. Ustawienie miednicy w przednim pochyleniu powoduje zaburzenie całej osi kończyn dolnych, stawy biodrowe wchodzą w rotację wewnętrzną, kompensacyjnie podudzia skręcają się na zewnątrz (koślawość kolan) a stopy obniżają łuk podłużny i przechodzą w koślawość.

Hiperlordoza lędźwiowa wpływa negatywnie na możliwości stabilizacyjne więzadłowych struktur okołokręgosłupowych. Powoduje to problemy z utrzymaniem prawidłowej postawy a w dalszej konsekwencji, pojawienie się zmian przeciążeniowych i zwyrodnieniowych stawów międzywyrostkowych, krążków międzykręgowych a także stawów obwodowych kończyn dolnych(biodrowych, kolanowych). Dość wcześnie dołączają się także problemy bólowe kręgosłupa oraz stawów biodrowych i kolanowych.

Polecane artykuły w sieci:
1. Co powinieneś wiedzieć o lordozie?

Hiperkifoza szyjna

W tej postawie ciała obserwuje się zniesienie fizjologicznej lordozy szyjnej i przesunięcie głowy w przód, a w obrazie RTG kręgosłup wydaje się wyprostowany. Przyczyną wady jest najczęściej długotrwałe utrzymywanie pochylonej głowy lub wpatrywanie się w ekran komputera.

Zmiany zachodzące w ciele są wynikiem przesunięcia środka ciężkości ciała w przód oraz przeciążeń spowodowanych przemieszczeniem znacznego ciężaru głowy (ok. 4-5 kg) z osiowego ustawienia nad barkami na koniec ramienia dźwigni jaką jest kręgosłup szyjny. Według badań przesunięcie głowy już o 15 stopni powoduje zwiększenie poziomu obciążenia kręgosłupa do 12 kg, o 45 stopni to 22 kg, zaś o 60 stopni, czyli klasyczna pozycja przy obsłudze smartfona to obciążenie 27 kg na kręgosłup! Według ostatnich badań nastolatkowie średnio spędzają 5000 godzin rocznie nad swoimi smartfonami, co daje ogromną kumulację przeciążeń.

W konsekwencji dochodzi do zaburzenia postawy całego ciała, najczęściej w kierunku pleców okrągłych. Przykurczeniu ulegają mięśnie przedniej strony szyi i klatki piersiowej oraz mięśnie podpotyliczne natomiast osłabieniu, na skutek nadmiernego wydłużenia, mięśnie tylnej części kręgosłupa szyjnego (mięsień prosty szyi). Osłabienie mięśnia prostego szyi jest dość istotne ponieważ współuczestniczy on w stabilizacji szyi (zwłaszcza w czasie mówienia, kaszlu i przełykaniu) oraz dostarcza informacji proprioceptywnych. Przykurcze mięśni przedniej ściany powodują ograniczenia ruchomości w stronę wyprostu i cofnięcia kręgosłupa szyjnego, uniemożliwiając osiągnięcie pełnej czynnej korekcji.

Jedynym skutecznym sposobem leczenia wady jest systematyczna praca korekcyjna, zmieniająca nieprawidłowe nawyki, poprzedzona manualnym opracowaniem zmienionych tkanek, w celu wyeliminowania hamujących korekcję restrykcji.

Kolana koślawe

Wada ta polega na tym, że odcinek obwodowy kończyny dolnej odchyla się na zewnątrz względem osi ciała, przez co kostki przyśrodkowe stóp oddalają się od siebie. Dziecko z kolanami koślawymi stojąc ze złączonymi kolanami ma rozłączone stopy a kształt jego nóg przypomina literę X. Koślawemu ustawieniu stawów kolanowych towarzyszy często ich nadwyprost (przeprost).

Wśród przyczyn powodujących koślawość kolan wymienia się:
– krzywicę w okresie niemowlęcym powodującą szybszy wzrost kłykci wewnętrznych niż zewnętrznych kości udowych, co daje pochylenie do wewnątrz powierzchni stawów kolanowych,
– stopy płasko-koślawe, powodujące asymetryczne obciążenie chrząstek wzrostowych kości tworzących staw kolanowy,
– nadwagę i otyłość,
– złamania i urazy w obrębie stawu kolanowego,
– choroby stawów kolanowych,
– przykurcze w stawach biodrowych,
– zwichnięcia stawu biodrowego.

Koślawość kolan jest wadą występującą obustronnie i symetrycznie, jest proporcjonalna do ustawienia przeprostnego. Towarzyszy mu także rotacja zewnętrzna obu goleni oraz rotacja wewnętrzna kości udowych. Natomiast koślawość kolan zmniejsza się przy zginaniu kolan. W pozycji siedzącej z kolanami zgiętymi pod kątem prostym znika zarówno koślawe ustawienie kolan jak i rotacja zewnętrzna podudzi.

W wyniku koślawego ustawienia stawy kolanowe tracą swoją zwartość, co sprzyja ich urazom. Dziecko ma skłonność do krzyżowania kolan, ustawiania jednego przed drugim, aby umożliwić złączenie stóp. Chodząc lub biegnąc w charakterystyczny sposób przeplata nogami. U dzieci z koślawością kolan stwierdza się mniejszą odporność na obciążenie i szybciej się męczą. Jednakże bolesność kolan spowodowana koślawością u dzieci prawie nie występuje, pojawia się natomiast u dorosłych, współwystępując ze zmianami zniekształcającymi po stronie bocznej kolan i w stawie rzepkowo-udowym.

Kolana szpotawe

Są swego rodzaju odwróceniem zmian charakterystycznych dla kolan koślawych. W szpotawości odcinek obwodowy odchyla się do wewnątrz względem osi ciała natomiast kolana oddalają się od siebie. Dziecko stojąc ze złączonymi kostkami przyśrodkowymi ma rozłączone kolana. Kształt jego nóg przypomina literę O.

Okresem najczęstszego pojawiania się szpotawości jest wiek 1-3 lat. Obserwuje się ją szczególnie u dzieci, które wcześnie zaczęły stawać i chodzić, gdy ciężar ciała stanowił nadmierne obciążenie dla miękkiego i podatnego na odkształcenia kośćca. W sytuacji gdy wczesnej pionizacji towarzyszyła nadmierna masa ciała dziecka, wada ta pojawia się szczególnie często. Ponadto szpotawość kolan może być wynikiem długotrwałego przebywania w pozycjach sprzyjających np. siad skrzyżny, trening jeździecki.

W odróżnieniu od kolan koślawych szpotawość stanowi mniejsze zagrożenie dla zdrowia i sprawności dziecka, jednakże znaczne odchylenie od osi może przez asymetryczne obciążenia sprzyjać powstawaniu zmian kostnych w obrębie stawu kolanowego.
Szpotawe ustawienie stawów kolanowych sprzyja szpotawości stawów skokowych. Dziecko chodzi przenosząc obciążenie na zewnętrzne krawędzie stóp, przeciążając łuk podłużny.

Stopy płasko-koślawe

Określenie to jest wspólnym pojęciem dla grupy podobnych ale najczęściej złożonych deformacji stóp, które charakteryzuje odwiedzeniowo-pronacyjne ustawienie stopy.

W tej wadzie kość piętowa przesuwa się od linii środkowej ciała – ustawia się w odwiedzeniu, wystepuje probacja (nawrócenie) stopy oraz obniżenie łuku pdłużnego przyśrodkowego. Łatwo zaobserwować to zaburzenie porównując ustawienie kostki bocznej i przyśrodkowej. W prawidłowo ukształtowanej stopie kostka boczna jest ustawiona nieco poniżej kostki przyśrodkowej. W przypadku stopy koślawej znajduje się ona o wiele niżej. Pacjent przenosi obciążenie na przyśrodkową część pięty, co często obserwuje się poprzez większe zniszczenie podeszwy buta po tej stronie.

Po przyśrodkowej stronie stawu skokowego dochodzi do wzrostu sił rozciągających a po stronie bocznej zwiększeniu ulegają siły kompresyjne. W konsekwencji prowadzi to do zaburzenia funkcji stabilizującej struktur łącznotkankowych i mięśniowych oraz większej podatności na kontuzje, także wyższych stawów kończyny dolnej.

Utrata fizjologicznych łuków stopy powoduje zmniejszoną amortyzację uderzeń w czasie aktywności (chodu, biegu…), co może wpływać na powstanie uszkodzeń o charakterze przeciążeniowym w obrębie całej kończyny dolnej oraz zaburzenie równowagi i stabilności całego ciała. Chód pacjenta sprawia wrażenie niezdarnego i nieelastycznego, dochodzi w nim do nadmiernego zgięcia stawu kolanowego i przenoszenia masy ciała przez piętę. Z tego powodu pojawia się znaczne zwiększenie aktywności mięśniowej, co powoduje dolegliwości bólowe podczas dłuższego chodzenia.

Przyczyn tej wady upatruje się często w zaburzeniach na wyższych poziomach. Hiperlordoza lędźwiowa, przykurcze stawów biodrowych w rotacji wewnętrznej, kolana koślawe mogą powodować obniżenie łuków podłużnych i koślawienie stóp. Innym powodem wykształcenia się płasko-koślawego ustawienia stóp, jest niewystarczający „trening” w wieku dziecięcym, struktur utrzymujących prawidłowe wysklepienie. Po opanowaniu umiejętności stabilnego chodzenia, dzieci wkraczają w okres fizjologicznej koślawości stóp, która w wyniku powtarzalnej aktywności ruchowej, stopniowo przechodzi w prawidłowe ustawienie w wieku około 6-7 lat. Najlepszą „siłownią” dla małych stópek jest plac zabaw, zapewniający dużą zmienność ruchową oraz jak najczęstsze chodzenie i bieganie boso po przeróżnym bezpiecznym podłożu. Profilaktyczne stosowanie obuwia korekcyjnego czy usztywnianie stóp w nieelastycznych bucikach wpływa hamująco na fizjologiczny proces kształtowania się wysklepień, powodując utrwalanie koślawości stóp.

Stopy końsko-szpotawe

Jest złożoną deformacją stopy, która powstaje jeszcze w okresie prenatalnym. Przyczyna tej anomalii nie jest jasna, wpływ na jej pojawienie się mogą mieć zarówno czynniki środowiskowe oddziałujące na ciążę, jak i czynniki genetyczne. Obecnie wyróżnia się 6 głównych teorii dotyczących etiologii wady:

1. Teoria chromosomalna: defekt występuje już przed zapłodnieniem

2. Teoria embrionalna: defekt pojawia się w trakcie pierwszych 12 tygodni życia płodowego

3. Teoria ontogenetyczna: występują czasowe zaburzenia rozwoju w 7-9 tygodniu życia płodowego

4. Teoria płodowa: dotyczy mechanicznej przeszkody w rozwoju płodowym stopy

5. Teoria neurogenna: pierwotny defekt dotyczy tkanki nerwowej

6. Teoria miogenna: pierwotny defekt dotyczy tkanki mięśniowej

Cechuje się ustawieniem stopy w zgięciu podeszwowym, supinacji (odwróceniu) i przywiedzeniu. Zauważa się chód na palcach związany z przykurczem mięśni łydki i dużym napięciem na ścięgnie Achillesa.

Zaburzeniu ulega funkcja aparatu więzadłowo-torebkowego w obrębie stawu skokowego, skróceniu i kompresji ulega strona przyśrodkowa natomiast strona boczna utrwala się w rozciągnięciu. Taki rozkład sił może predysponować do częstszego występowania urazów stawu skokowego.

Masywne zmiany powodujące duże zniekształcenia a w późniejszym czasie znaczne problemy z chodzeniem wymagają na wczesnym etapie zabiegu chirurgicznego połączonego z gipsowaniem (zabieg Ponsetiego). Następnie konieczna jest intensywna rehabilitacja i utrwalanie efektów bandażowaniem. Mimo iż jest to jedna z trudniejszych wad stóp, rokowania są dobre ale wymaga konsekwencji i systematycznej rehabilitacji prowadzonej we współpracy z rodzicami.

W przypadku wady o mniejszym nasileniu procedury chirurgiczne są możliwe do uniknięcia ale jedynie przy regularnej intensywnej pracy manualnej połączonej z odpowiednimi ćwiczeniami korekcyjnymi i specjalistycznym bandażowaniem.

Paluchy koślawe

Jest to deformacja stopy charakteryzująca się odchyleniem pierwszego palca stopy w kierunku jej zewnętrznej krawędzi. U dzieci najczęściej współwystępuje z płasko-koślawym ustawieniem stóp. Nie leczona wada powoduje zaburzenie mechaniki stawu śródstopno-palcowego palucha, jego nieprawidłowe obciążenie a co za tym idzie przedwczesne pojawienie się dokuczliwych zmian zwyrodnieniowych. Pogłębianie się deformacji generuje coraz większy ból utrudniający chodzenie a także sprawia problemy z doborem wygodnego nie uciskającego obuwia.

Szybka interwencja manualna, polegająca na uwolnieniu ograniczających swobodę ruchu restrykcji oraz wprowadzenie odpowiednich ćwiczeń korekcyjnych daje bardzo dobre efekty i może uchronić przed pojawieniem się poważnych konsekwencji w przyszłości.

Palce młoteczkowate

Jest to zniekształcenie nabyte, charakteryzujące się zgięciowym ustawieniem palców stóp (najczęściej II palca). W stawach śródstopno- palcowych dochodzi do utrwalenia zgięcia grzbietowego a w stawach międzypaliczkowych bliższych zgięcia podeszwowego. Przyczyną tej wady jest najczęściej noszenie zbyt krótkiego i ciasnego obuwia a nawet za małych skarpetek. Palce młotkowate często współwystępują z wadami postawy będącymi wynikiem nieprawidłowych mechanizmów stabilizacyjnych. Towarzyszą również przesunięciu środka ciężkości ciała w przód (na przykład przy hiperkifozie szyjnej).

Skuteczna fizjoterapia możliwa jest w przypadku zmian korektywnych czyli jeszcze nie utrwalonych sztywnym przykurczem.

Przyczyny powstawania wad postawy

Wady postawy, szczególnie w ostatnich latach dotyczą coraz większego odsetka grupy dzieci,  młodzieży i dorosłych. Badania wykazały że częstość występowania wad postawy w populacji sięga nawet do 80%. Największe ryzyko powstania zaburzeń przypada na okres szybkiego tempa wzrostu czyli między 5 a 9 rokiem życia oraz później w okresie pokwitania. Tak duży przyrost występowania wad postawy niewątpliwie ma związek z coraz bardziej statycznym – siedzącym trybem życia jaki prowadzą już nawet kilkuletnie dzieci. Dodatkowo, wpływ na powstawanie i utrwalanie się nieprawidłowych wzorców postawy ma już ten najwcześniejszy okres życia dziecka czyli płodowy, następnie poprzez poród i wiek niemowlęcy. Jakiekolwiek blokady na drodze do swobodnego rozwoju, pojawiające się na tym etapie, generują powstawanie asymetrii i nieprawidłowego rozkładu napięć, które mogą się uwidocznić dopiero w okresie szybszego wzrostu dziecka.

Metody zapobiegania i leczenia wad postawy

Istnieje wiele metod nieinwazyjnego leczenia wad postawy i wśród najskuteczniejszych są: 

• Funkcjonalna indywidualna terapia skolioz FITS
• Trójpłaszczyznowa terapia wad stóp według Barbary Zukunft Huber – Zoga movement
• Terapia mięśniowo – powięziowa
• Proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie PNF

Wszystkie powyższe metody stosowane są w Gabinecie FizjoStrefa Rzeszów, dając pacjentom pewność poddawania się terapii o potwierdzonej efektywności.

Zapraszam do kontaktu i ustalenia indywidualnej wizyty.